SASANTI KARAHAYON
(Puji
Santosa, Bakasi)
1. Bebuka
Karahayon, katentreman, tuwin kabahagiaan mugi tetep kasalira
ing panjenengan sadaya para warganing Paguyuban Ngesthi Tunggal, awit saking
sih, tuntunan, pepadhang, saha pangayomanipun Sang Guru Sejati.
Bapak, ibu, saha sadaya warga Paguyuban Ngesthi Tunggal,
siswanipun Sang Guru Sejati ingkang tuhu kinurmatan. Sasanti karahayon ingkang sampun
kanaturaken dening pangarsa bawa raos ing dalu punika, Bapa Kinan Sunanto,
punaka bapak ibu sadaya sampun mangertos teges saha suraosipun? Manawi sampun
dipunmangertosi, lha inggih syukur jumurung mangayubagya, ndherek bingah. Sampun
mangertos saha sampun paham punika dados pratandha bilih para warga Pangestu
ing Kediri sapunika sampun leres panyiswanipun, sampun tuhu-tuhu panyiswanipun
dhumateng Sang Guru Sejati, sampun minggah derajat tataran panyiswanipun, boten
namung kandheg wonten ing derajatipun calon siswa, nanging inggih sampun
mindhak ngancik derajating siswa. Pramila, bapak ibu sadaya, kula ndherek
bingah, mangayubagya.
Dene manawi bapak ibu sadaya dereng pana, dereng mangertosi
teges saha suraosipun sasanti kalawau, punika inggih dados pratandha bilih kita
sadaya taksih wonten tataran derajating calon siswa, malah-malah wonten ingkang
mastani bilih kita sadaya taksih wonten derajating calone calon siswa, taksih
cubluk, inggih wonten ing tataran paling ngandhap piyambak. Taksih kadunungan
sipatipun manungsa ingkang asring lali, kesupen dhateng prajanjian agung, inggih
Paugeraning Pangeran Dhumateng Kawula. Dene punapa jalaranipun? Inggih awit saking
Roh Suci ngrasuk busana sekawan anasir, inggih awit saking kadayan dening kahanan
donya ingkang sarwa mblerengi, lajeng kenging godha rencananipun para cidra, inggih
jagat dados peteng lelimengan, tebih saking pepadhang, kita punika kados dene belo,
plonga-plongo. Welha..., kahanan ingkang makaten kalawau mbebayani sanget.
Ing wekdal pepanggihan dalu punika, tema bawa raos badhe
kula aturaken bab Sasanti Karahayon ingkang
kalawau sampun kawaosaken dening Bapa Kinan Sunanto ing Pambuka Bawa Raos
punika. Bab Sasanti Karahyon punika kula wastani dados bakunipun gegayuhan
sadaya para warganing Pangestu. Awit ing saben-saben wonten pasamuwan bawa raos,
ing Pambuka Bawa Raos kawaosaken Sasanti Karahayon langkung rumiyin, lajeng Paugeraning
Pangeran Dhumateng Kawula, Pathining Panembah Kangge Karahayoning Umat, saha
Pangesthi Angka Satunggal. Pramila saking punika sadaya warga Pangestu kedah
mangertosi kanthi terang trawaca, jelas, padhang jingglang, teges saha
suraosipun Sasanti Karahayon punika. Panyuwun kula, sasampunipun teges saha
suraos sasanti kalawau dipunmangertosi, lajeng kaesthia ing salebeting manah,
saha katindakaken kanthi satiti, taberi, ngati-ati, supados saget rancak
lampahipun panyiswan kita dhumateng Sang Guru Sejati, ngantos dumugi ing
sangkan paranipun gesang, inggih ing Ngayunanipun Pangeran Sejati, inggih ing
Taman Kamulyan Langgeng.
2. Sasanti
Sasanti punika tembung ingkang mratelakaken panggayuh ingkang
isinipun pangesthi utawi panyuwunan. Panggayuh punika tegesipun patrap utawi
cara anggenipun nggayuh, menapa-menapa ingkang dipungayuh, dipunpepingini utawi
dipunpikajengaken. Dene punapa ingkang kita gayuh, punapa ingkang kita suwun, punapa
ingkang kita pangesthiaken dhumateng Sang Guru Sejati ing sasanti kalawau?
Inggih punika bab karahayon, katentreman,
tuwin kabahagiaan. Panyuwunan tiga
prakawis (karahayon, katentreman, kabahagiaan) dhumateng Sang Guru Sejati ing
sasanti kalawau punika kangge sinten? Ing ngajeng sampun kaaturaken bilih
sasanti kalawau inggih namung kangge “panjenengan sadaya para warganing
Paguyuban Ngesti Tunggal”. Ingkang dereng dados warganing Paguyuban Ngesti
Tunggal, ing pasamuwan bawa raos dalu punika, inggih nuwun sewu lho, panggayuh tiga
prakawis kasebat dereng saged dipunsuwunaken dhumateng Sang Guru Sejati.
Punapa inggih saged menawi karahayon, katentreman, tuwin
kabahagiaan punika tanpa kita gayuh, tanpa kita suwun, tanpa kita pengesthiaken
dhumateng Sang Guru Sejati, saha tanpa kita budidayaaken, lajeng ujug-ujug
(dumadakan) saged kalampahan? Namung tenguk-tenguk thok, utawi leyeh-leyeh
kemawon, lha kok lajeng saged manggih gegayuhan luhur bab karahayon, katentreman,
tuwin kabahagiaan, lajeng saking pundhi marginipun. Amargi sadaya gegayuhan
utawi pangajeng-ajeng punika sagedipun kalampahan manawi wonten usaha, wonten ikhtiar,
wonten pambudi daya, wonten reka daya, saha inggih wonten sih idi palilahipun
Sang Guru Sejati.
Karahayon, katentreman, tuwin kabahagiaan punika gegayuhan
ingkang sanyata luhur sanget. Sinten kemawon manungsa ing alam donya punika
gadhah gegayuhan luhur supados saged gesang rahayu, tentrem, saha bahagia, lahir
batin, saking pondhok donya dumugi ing delahan, inggih punika dumugi ing desa
akhirat, kadhatonipun Pangeran Sejati, inggih ing Taman Kamulyan Langgeng. Namung
kemawon, kathah para sanak kadang mitra, tuwin warga ingkang kandheg wonten
gegayuhan, inggih kandheg wonten pepinginan kemawon.
Pramila saking punika, Juru Mengeti, Bapa Tumenggung
Hardjoprakoso tuwin Pakdhe Trihardono Soemodihardjo, paring pepemut ing Bebuka
Hastha Sila, makaten: “Ngelmu punika
sagetipun dados kawruh kanyataan, kedah kanthi laku, ngelmu ingkang tanpa laku,
badhe boten saget nekseni kanyataanipun (kandheg wonten ing gagasan),
rumaosipun sampun saged, garanipun namung apil dhateng apalaning piwulang,
nanging sejatosipun dereng paja-paja.” (Sasangka Jati, Hastha
Sila, 2005:3). Pramila, sadaya gegayuhan ingkang tuhu luhur punika kedah
dipunlampahi kanthi ajeg saha telaten (tumindhak kanthi ngati-ati, sabar, setiti,
taberi), ngantos kacandhak punapa ingkang dados gegayuhanipun.
Bapak Pangrasa ing Bawa Raos Ing Salebeting Raos (1998:
24) paring dhawuh dhateng Prabawa makaten: “Mulane
Prabawa, piwelingku marang kowe, yen kowe darbe gegayuhan apa bae aja wedi bab
angeling laku kang minangka sarat utawa tebusaning gegayuhan, amarga yen kowe
mung wani ing gampang lan wedi ing ewuh (angel), kowe ora bakal kasembadan apa
kang kok gayuh.
Wong
tani bisane panen pari sawise adus kringet, anggaru-mluku sawahe, nyebar wiji,
sabanjure kaupakara murih slameting wiji kang sinebar, ora nggresah lan susah
kodanan lan kapanasan; kanthi sabar ngenteni tuwane pari, babaring pangurbanan,
panen pari kang manfangati.”
Dados, manungsa ingkang nggayuh karahayon, katentreman, saha kabahagiaan punika
inggih wonten lampahipun, inggih kedah wantun dhateng angelipun laku, inggih
wonten pangorbananipun.
3. Panggayuh Karahayon
Karahayon punika mengku teges saha suraos ingkang jembar
sanget tebanipun, ingkang nyakupi bab slamet, rahayu, begja, widodo nir ing sambekala,
luput saking bebaya (kacilakan, musibah) utawi kangsangsaran, saking pondhok
donya dumugi ing desa akhirat, saha nalikanipun taksih gesang ing donya kacekapan
kabetahanipun sandang, papan, tuwin pangan. Manawi panyuwunan tataran angka
sepindah karahayon punika sampun kacandhak, sampun dipunsalira ing panjenengan
sadaya, lajeng nuwuhaken raos tentrem saha winengku ing raos suka bahagia. Dene
raos suka bahagia utawi kabahagiaan punika ing Pangesthi Angka 2 saha Pathining
Panembah Kangge Karahayoning Umat dipungantos dados “kamulyan langgeng”. Dados,
kabahagiaan punika sami kaliyan kamulyan langgeng. Sinten baya ingkang kagungan utawi ingkang ngasta sagung
karahayon punika? Inggih amung Suksma Kawekas piyambak ingkang kagungan utawi
ingkang ngasta sagung karahayon. Pratelan bab punika saget kita buktekaken ing
pamujinining Panembahing Kawula dhateng Roh Suci kados makaten: “Dhuh Suksma Kawekas, inggih amung Tuan
ingkang ngasta sagung karahayon,
kawula nyuwun supados Tuwan ayomi, kawula nyuwun supados Tuwan paring
panggesangan, ingkang dados kekiyatanipun gesang kawula, saha kawula nyuwun
mugi katebihna saking panggodha rencananing para iblis, kawula nyuwun supados
kawula Tuwan sucekaken, kados dene kasucian Tuwan” (Sasangka Jati, Bab Panembah,
2005:193). Inggih namung kemawon, kedhah dipunsadari bilih sadaya panguwaos,
inggih panguwaosipun Suksma Kawekas punika sampun kaasta dening Suksma Sejati.
Karahayon ingkang kita suwun dhumateng Suksma Kawekas, boten
saget langsung, tetep lumantar Utusanipun ingkang langgeng, inggih lumantar Suksma
Sejati. Bab punika ngengeti sabdanipun Sang Guru Sejati ing bab Eling kados
makaten: “Kawula ora bisa sumiwi dhewe
ana ngayunaning Pangeran, manawa ora antuk pitulungane Sang Guru Sejati kang
paring tuntunan, pepindhane kaya dene lawa kang mabur ana ing wayah awan, kang
banjur mati sabab kebloloken dening sunaring srengenge.” (Sasangka
Jati, Bab Eling, 2005:6). Utawi monggo kita raosaken isi pokok paugeran
bagian pungkasan: “Sadaya panguwasa,
ingggih panguwasanipun Suksma Kawekas, punika kaasta dening Suksma Sejati, dene
kawula wonten panguwasanipun Suksma Sejati.” (Sasangka Jati, Bab
Paugeraning Pangeran marang Kawula, 2005:101). Ugi saget kita raosaken saking
bab pujianing Panembahing Kawula Marang Roh Suci makaten: “Dhuh Suksma Sejati, kawula wonten ing panguwasa Paduka, dene Paduka
wonten panguwasanipun Pangeran Sejati.” (Sasangka Jati, Bab
Panembah, 2005:193).
Sejatosipun panyuwunan karahayon punika boten namung kangge
panjenengan sadaya para warganipun Paguyuban Ngesti Tunggal, inggih saged ugi
kangge:
1) Dhiri
pribadi, supados katuntun ing margi leres, inggih margi utami (Pangesthi Angka
2: “Dhuh, Suksma Sejati, Panuntun saha
Guru kawula ingkang sejati, kawula nyuwun, mugi katuntuna kawula lumampah ing
margi leres, inggih margi utami, ingkang anjog ing karahayon, katentreman, tuwin kamulyan langgeng, inggih ing
ngayunaning Pangeran Sejati. Satuhu.”).
2) Dhiri
pribadi sakukuban, supados kuwawi nampi pangadilanipun Pangeran (Pangesthi Angka
3: “Dhuh, Guruning Jagat, kawula nyuwun
lumunturing sih Paduka, mugi kaparenga Puduka matedhakaken sih nugrahaning
Pangeran dhumateng kawula, supados kawula saged nampi kababaring karsa, inggih
karsaning Pangeran, ingkang kawasa adamel katentreman tuwin kamulyaning gesang
kawula sakukuban. Satuhu.”)
3)
Kulawarga (Pangesthi Karahayoning
Kulawarga: “Dhuh, Pangeran, kawula sumiwi
ing ngayunan Tuwan, kawula nyuwun pangayoman Tuwan, kawula nyuwun, mugi karahayon Tuwan tetep angayomana
dhumateng kawula sakukuban, supados kawula sakukuban saged sumingkir saking
panggodha rencananing para iblis tuwin panindakipun para angkara ing budi, saha
pangganggu damelipun para durjana dursila juti. Satuhu.”)
4)
Nusa, Bangsa, Nagari Republik Indonesia
(Pangesthi Karaharjaning Nagari: “Dhuh,
Pangeran, kawula nyuwun, mugi kaparenga Tuwan paring pepadhang tuwin tuntunan
dhumateng bangsa kawula, supados bangsa kawula sami lumampah ing margi leres,
inggih margi utami, ingkang anjog ing karahayon,
katentreman, tuwin kamulyan langgeng.
Dhuh, Pangeran, kawula nyuwun, mugi kaparenga
Tuwan paring berkah saha paring pangayoman dhumateng nagari kita Republik
Indonesia, supados nagari kita tumantena tata tantrem, gemah ripah, kerta raharja, dadosa nagari ingkang
santosa, jaya, tuwin kuncara ing bawana.
Dhuh, Pangeran, kawula nyuwun, mugi
kaparenga Tuwan paring pepadhang tuwin tuntunan dhumateng para pangagenging
nagari, supados sami saged nindakaken darma baktinipun dhumateng nagari awit
saking soroting kawicaksanan Tuwan, ingkang anjalari raharjaning nusa, bangsa, tuwin nagari kita Republik Indonesia.”)
5) Sadaya
umat (Pathining Panembah Kangge Karahayoning Umat: “Dhuh, Suksma Sejati, Panuntun saha Guru kawula ingkang sejati, inggih
Guruning Jagat, kawula nyuwun, mugi katuntuna sadaya umat lumampah ing margi
leres, inggih margi utami, ingkang anjog ing karahayon, katentreman, tuwin kamulyan langgeng, inggih ing
ngayunaning Pangeran Sejati. Hu Allah, Hu Allah, Hu Allah, … Satuhu.”)
Karahayon ingkang dipunpikajengaken ing Pathining
Panembah Kangge Karahayoning Umat punika boten namung ateges “sadaya umat katuntun dening Suksma Sejati lumampah
ing margi leres, inggih margi utami, ingkang anjog ing karahayon, katentreman, tuwin kamulyan langgeng, inggih ing
ngayunaning Pangeran Sejati”, ugi nggadhahi suraos ingkang jembar tebanipun,
bilih “sadaya umat sampun kaentas dening
Suksma Kawekas, inggih Allah, inggih Pangeran Sejati, saking jejember dhumateng
kasucian, saking pepeteng dhumateng pepadhang sejati, saking margi sasar
dhumateng margi leres, saha saking papa dhumateng kamulyan langgeng.”
Kanthi makaten karahayon punika anggadhahi teges saha suraos ing jembar sanget
tebanipun.
4. Panggayuh Katentreman
Katentreman punika mengku suraos kahanan ingkang boten
nggadhahi raos was suwelang, boten nggadhahi raos ajrih, boten wonten karusuhan
tindak durjana, saha boten wonten bebaya (kacilakan, musibah). Wontenipun
namung kahanan ingkang sarwa ayem, jinem, lerem, marem, saha nengsemaken. Dene sarat
ingkang kaping sepindah manungsa saged nggadhahi raos tentrem manawi kabetahan
lahir saha batin dipuncekapi. Sarat ingkang kaping sepindah punika saged urung
(batal) manawi sarat ingkang kaping kalih boten dipuncekapi, inggih punika
narima ing pandum, inggih raos sokur dhumateng Sang Guru Sejati.
Sang Guru Sejati paring sabda ing bab Narima kados makaten: “Narima iku akeh lerege marang tentreming ati, dadi dudu wong kang
lumuh ing gawe, nanging kang narima ing sapandum. Apa kang wus cinekel aneng
tangane, digarap kanthi senenging ati, ora murka lan ora ngangsa-angsa. Narima
iku ora mengini darbeking liyan, sarta ora meri marang kabegjane liyan, mulane
wong kang narima iku kena den arani wong kang sokur ing Pangeran. Panarima iku
sawijining bandha kang ora bisa entek, mulane sing sapa golek sugih upayanen
aneng jroning panarima. Wong kang narima iku begja ing sajroning uripe, amarga
dheweke menang karo owah gingsiring kahanan. Sumurupa manawa kauripan ing donya
iku sawijining cakra panggilinganing mangsa kang owah gingsir, yen sira narima
kalawan apa kang wus pinaringake dening Pangeran marang sira, sira bakal dadi sugih-sugihing
wong aneng antarane para manungsa. Yen pepenginanira ora bisa kasembadan, narimaa
kalawan apa kang wus sira darbeni, amarga sanadyan kabeh mau ora bisa
kacandhak, nanging saperangan rak iya wis sira cekel utawa sira darbeni. Mung
panarima kang bisa nuntun marang padhanging atinira, amarga panarima iku isi ayem lan tentreming ati, mula sira
bakal ora krasa marang kombak-kombuling lelakon kang sira sandhang, dene kang
sira perlokake, mung angestokake dhawuhe Sang Guru Sejati, kaya kang wus
kasebut aneng sesanggeman gedhe Tri Sila kang angka telu, yaiku mituhu.” (Sasangka
Jati, Narima, 2005:9—10).
Manungsa dereng saged narima manawi dereng temen, lan
manungsa dereng saged temen manawi dereng mituhu. Sang Guru Sejati paring sabda
makaten: “Sumurupa mituhu iku bisa
nekakake ing watak temen, katemenenan anarik marang thukuling panarima, watak
narima anuwuhake watak sabar, lan watak sabar nuntun marang rila, yen wus
tumeka ing sampurnaning rila, lagi bisa tumeka ing tataran budi luhur.” (Sasangka
Jati, Bab Dalan Rahayu, 2005:114). Watak temen dados dasar watak
sanesipun. Pramila Sang Guru Sejati paring sabda makaten: “Dene anggonira ora duwe watak rila amarga ora sabar, anggonira ora
sabar amarga ora narima, anane ora narima amarga ora duwe watak temen. Kepriye
anggonira anderbeni budi luhur manawa sira ora temen.” (Sabda
Khusus Pengetan Angka 10, butir 12, 2013:51). Manawi manungsa sampun
dumugi ing tataran budi luhur punika sayektos raos ayem tentrem saged kasalira.
Sagedipun dumugi ing tataran budi luhur manawi kita inggih temen-temen (boten
lelamisan, boten sakepenakipun piyambak) nyiswa dhumateng Sang Guru Sejati,
kanthi sarat boten nglanggar Paliwara, inggih lumampah ing Dalan Rahayu, saha
ngrasuk busana Hastha Sila.
Sang Guru Sejati paring sabda ing Sabda Khusus Pengetan Angka
Sepindah, butir 8, 9, saha 10, makaten: “Siswa-siswaning-Sun kang padha pracaya lan bekti marang Ingsun bakal
padha nampani nugrahaning Pangeran. Buwangen rasa was-was lan sumelanging ati,
amarga pangrasa mangkono mau angaling-alingi piandelira marang Pangeran lan
Ingsun. Yen piandelira iku tipis utawa ilang, ateges sira ngedohi Pangeran lan
Ingsun, sanadyan Pangeran lan Ingsun tetep nunggal kalawan sira. Dene
kanugrahan mau ora awujud rajabrana, ananging katentreman langgeng kang sumimpen ing sanubarinira. Wruhanira,
rajabrana utawa kasugihan kang awujud bandha (kadonyan) iku bakal agawe
petenging batinira kang bakal angedohake sira saka Ingsun lan ora bakal bisa
nampani ilining sih saka Pangeran kang awujud pepadhang utawa dalan kang anjog
ing katentreman langgeng.” (Sabda
Khusus, 2013: 3—4). Dados, katentreman langgeng punika minangka sih
kanugrahanipun Sang Guru Sejati dhateng para siswa awit saking bekti saha
pracaya dhumateng Panjenenganipun.
5. Panggayuh Kabahagiaan
Punapa ingkang dipunsebat begja utawi bahagia? Sampun kalumrah ing padintenipun bilih ingkang
dipunwastani begja utawi bahagia punika manawi kepenak lelampahan
gesangipun (enak lelakon uripe). Dene ingkang dipunsebat cilaka (sial) punika manawi sengsara utawi nandhang papa cintraka
lelampahan gesangipun. Manungsa ingkang kadunungan gesang begja utawi bahagia
punika saged ngraosaken suka parisuka, gumbira ing manah, kathah mas picis raja
brananipun, sugih ngelmu, sugih kapinteran, putrine ayu-ayu, kakunge
gagah-gagah, putra wayahe mentas kabeh, sukses gesangipun, badan wadag saras, ugi
kadunungan pangkat, derajat, gelar, saha panguwaos inggil. Punika nembe
kawastanan kabegjan utawi kabahagiaan kuwadagan ingkang kawawas saking “masalah
sosial-ekonomis”. Kabahagiaan ingkang sipatipun kuwadagan, namung kawawas
saking “masalah sosial-ekonomis” punika inggih namung sawetawis kemawon, dereng
saged kasebat kabahagiaan sejati utawi kamulyan langgeng, ingkang dados
gegayuhanipun Sasanti kalawau. Kabahagiaan kuwadagan punika inggih namung dados
salah satunggalipun prasarat gesang layak (pantes). Kabahagiaanipun kuwadagan
punika taksih kenging owah gingsiring lelampahan, inggih cakra manggilinganipun
mangsa.
Kabahagiaan miturut ajaran Sang Guru Sejati punika boten namung
kaukur saking kathahipun numpuk mas picis raja brana, pangkat, derajat, gelar,
saha panguwaos inggil, utawi namung kaukur saking “masalah sosial-ekonomis”,
nanging ugi inggih kawawas saking kajiwaan utawi “masalah psikologis”. Amargi
satuhunipun kabahagiaan punika boten dumunung wonten ing kuwadagan utawi
jasmaniahipun manungsa, nanging wonten ing salebetipun batos utawi wonten ing
ati sanubarinipun manungsa. Dados, kabahagiaan punika mengku teges saha suraos
bab kahananipun batos ingkang sarwa nengsemaken saha tata tentrem, mardika
saking sadaya panandhang kasangsaran, boten kenging kombak-kombolipun kahanan.
Awit kabahagiaan punika dados “masalah psikologis” utawi
kajiwaan, saha dumunung ing salebetipun batos, inggih wonten ing ati sanubarinipun
manungsa piyambak-piyambak, pramila kita kedhah saged nyelak dhumateng
pepadanipun Sang Guru Sejati. Inggih panjenenganipun Sang Guru Sejati punika
minangka sumber kawicaksanan, katentreman, kahabagiaan, saha kamulyan. Bab
punika kaaturaken dening Sedherek Jatmika ing Taman Kamulyan Langgeng
(2001:39) makaten: “Ing saben wektu kang
nuju longgar, bebasan ing saben dhetik, nindakna Pangesthi Nomer 1, lan
sabanjure rasa pangrasamu isenana rasa nyedhak marang Sang Sasangka Jati, iya
Sang Guru Sejati. Yen rasa nyedhak marang Sang Pepadhang mau wus tumanem utawa
gumarit ing batinmu, kowe bakal kasorotan kawicaksananing Sang Guru Sejati,
satemah kowe dadi siswa kang mursid. Mengertia Jeng, manawa rahsa jati iku
sumbering kawicaksanan, katentreman, kabahagiaan, lan kamulyan. Rahsa jati iku
gapura Taman Kamulyan Langgeng.” Dados, jelasipun inggih, bilih sumber
kawicaksanan, katentreman, kabahagiaan, saha kamulyan langgeng punika wonten
ing Rahsa Jati, inggih Sang Sasangka Jati, inggih Sang Guru Sejati, saha inggih
Sang Pepadhang.
Pratelanipun Sadherek Jatmika punika salaras kaliyan
Sabdanipun Sang Guru Sejati ingkang sampun kacandi ing pustaka suci Sasangka
Jati (2005:157), Sangkan Paran, Bab Begja Cilakaning Lelakon, makaten:
“Samengko Ingsun arsa nerangake mungguh
sejatine kang ingaran begja. Tumraping jiwanira kang kaanggep begja iku, manawa
sira kacedhak kalawan Pangeran utawa Ingsun (Suksma Sejati), tegese bisa
nampani pepadhanging Pangeran. Dadi sanadyan kaya apa bae wujude kabegjanira
lair, tumraping kauripan donya kene, nanging yen sira adoh kalawan Pangeran,
utawa lali marang Pangeran, iku sira sangsara aneng wawasaning jiwanira, amarga
sira ora mangerti marang gegayuhaning urip kang sanyata. Kosok baline, sanadyan
kaya apa bae wujuding kasangsaran lair, tumraping kauripan donya kene, kayata:
nandhang papa lan sapanunggalane, nanging yen sira kacedhak kalawan Pangeran,
tumraping jiwanira, sira iku begja-begjaning titah aneng antaraning urip
bebrayan ing donya kene.”
Dene punapa ingkang dados
tandha-tandha manawi kita sampun celak (cedhak) kaliyan Sang Guru Sejati? Minangka
ciri utawi tandha manawi kita sampun celak kaliyan Sang Guru Sejati inggih
punika raos tenang saha tentrem ingkang boten saget gampang luntur utawi rekaos
icalipun manawi kita wangsul ambyur ing donyanipun karamean. Kang Kelana
ngaturaken bab tandha manawi sampun celak kaliyan Sang Suksma Sejati, makaten: “Cirinya
bahwa kita telah dekat kepada Sang Suksma Sejati ialah ketenangan dan
ketentraman yang tidak luntur dan sukar hilang, apabila kita kembali terjun ke
dalam keramaian dunia.” (Ulasan Kang Kelana, 2015:121).
Nalika taksih sugengipun Ibu Marsaid Susilo, tahun 1990-an,
kula asring ndherek pendalaman ing dalem panjenenganipun, Jalan Minangkabau,
Jakarta Selatan, manawi boten salah catet, panjenenganipun mratelakaken bilih
wonten pitu tandha-tandha manawi kita celak kaliyan Sang Guru Sejati, inggih
punika.
1)
MAT
(Marem, Ayem, Tentrem). Satunggaling kahanan jiwa ingkang saged ngraosaken
kamareman, kaayeman, saha katentreman. Kumpulipun raos tiga (marem, ayem,
tentrem) punika nuwuhaken raos bahagia. Bapak Pangrasa ing Bawa Raos Salebeting
Raos mratelakaken kahananipun siswa ingkang minggah drajatipun, makaten: “Dene kang rinasa mung babaraning ‘laku’,
kang anguwoh rasa M-A-T (Marem-Ayem-Tentrem);
kumpuling rasa telu iku dadi rasa ‘bahagya’. Kajaba kadunungan rasa mangkono,
siswa wis bisa sumingkir saka rasa was-was, samar-samar, giris-miris, uga wis
ora ndarbeni watak drengki-srei-meri-medhit-besiwit-nyengit”. (Bawa
Raos Ing Salebeting Raos, Bab XXIII, 1998:56—57). [“Adapun yang terasa hanyalah terlaksananya
‘laku’yang membuahkan rasa M-A-T (Marem-Ayem-Tentrem). Berkumpulnya tiga rasa itu menjadi rasa ‘bahagia’. Selain mempunyai
rasa demikian, ia sudah bebas dari rasa waswas, khawatir, takut, dan cemas’ juga
sudah tidak mempunyai watak dengki, benci, iri, pelit, curang, dan culas.”
(Olah
Rasa di Dalam Rasa, 2013:53)]. Bab MAT punika dipunpratelakaken
makaping-kaping dening Bapak Pangrasa ing Bawa Raos Ing Salebeting Raos
makaten: “Salebeting manembah kula
kadunungan raos ayem-tentrem-bahagia
ingkang dereng nate kula alami” (1998:73), [“Selama manembah, saya merasakan iklim tenang-tenteram-bahagia yang
belum pernah saya alami” (2013:70)]; “Tangining
Roh Suci nyababake siswa bisa nampa sorot pepadhanging Sang Guru Sejati, kang
ndayani siswa banjur kadunungan rasa ayem,
tentrem, lan bahagia” (1998:75), [“Bangunnya Roh Suci menyebabkan siswa
dapat menerima sinar pepadang Sang Guru Sejati, sehingga siswa kemudian mempunyai
rasa tenang, tenteram, dan bahagia” (2013:71)]; “Gumarujuging toya andayani raos seger-marem-ayem-tentrem”
(1998:80), [Siraman air menimbulkan rasa segar, puas, tenang, dan tenteram (2013:76)];
“Wekdal kita taksih gesang ing alam
kuwadhagan (donya) punika, kita tansah kaayoman saha nampi tuntunan lumampah
ing margi leres, inggih margi utami ingkang anjog ing karahayon, katentreman,
kamulyan langgeng. Kita badhe nampi sorot pepadhang Sang Guru Sejati ingkang
ndayani tuwuh raos ayem-tentrem-bahagia ingkang langgeng, ingkang saget
nyingkiraken raos was-was, samar-samar, giris-miris, bingah, tuwin susah.”
(1998:106), [Pada waktu kita masih hidup di alam kewadakan (dunia) ini, kita
selalu dilindungi dan mendapat tuntunan berjalan di jalan benar, yakni jalan
utama yang berakhir dalam kesejahteraan, ketentreman, dan kemuliaan abadi. Kita akan mendapat
sinar pepadang Sang Guru Sejati yang berdaya menumbuhkan rasa
tenang-tentram-bahagia yang abadi, yang dapat menyingkirkan rasa waswas,
khawatir, takut, cemas, senang, dan susah (2013:100)]; “sih pepadhangipun Sang Guru Sejati rumesep ing jiwa raga kula, ingkang
kuwasa mbirat warna-warnaning panandhang batin, ingkang suwaunipun ‘nusuh’ ing
batos kula, inggih punika raos ajrih, was-was, samar-samar, giris-miris,
sangga-runggi, meri, cuwa-gela, tuwin sapanunggilanipun, sapunika santun raos marem-ayem-tentrem, madhep, manteb,
tetep, heneng-hening, eling” (1998:118), [sih pepadang Sang Guru Sejati yang meresap dalam jiwa raga saya dapat
melenyapkan aneka warna penderitaan batin yang sebelumnya ‘bersarang’ dalam hati
saya, yaitu rasa takut, waswas, khawatir, giris miris, syak wasangka, iri,
kecewa, dan sebagainya, kini berganti menjadi rasa puas-tenang-tenteram, teguh,
mantap, heneng-hening-sadar (2013:112).
2)
Kathahipun panyuwunan ingkang
dipunkaparengaken (Banyak permohononan yang dikabulkan), punika dados pratandha
manawi Sang Guru Sejati welas asih dhateng para siswanipun. Sabda
Khusus Peringatan Nomor 24
butir 2 (2014:118): “Sayekti Allah
Mahamurah lan Mahaasih, nanging aja lali Allah iku Mahaadil. Nadyan sira sakabehe
bisa nampani sih nugrahaning Allah, nanging sira uga bisa nampani pengadilaning
Allah.” [Sesungguhnya Allah Mahamurah
dan Mahakasih, tetapi jangan lupa, Allah itu Mahaadil. Sungguhpun engkau dapat
menerima sih anugerah Allah, engkau juga dapat menerima keadilan Allah.”]. Punika ugi tandha sayekti manawi ‘dispensasi’ dereng kacabut. Aturipun Prabawa ing Bawa
Raos ing Salabeting Raos (1998:119)
makaten: “Angengeti kawontenan kula
ingkang taksih kados makaten wau, ing sapunika kula saged nekseni saha ngiyataken
kayakinanipun Pak Mantri, bilih wekdal sapunika, nedheng-nedhengipun Sang
Sitaresmi mencaraken sunaripun mratani ing bawana, Sang Guru Sejati paring
‘dispensasi’ dhateng para calon siswa. Kula rumaos begja kemayangan dene
‘dispensasi’ wau dereng kacabut lan saged kula pigunakaken.” Salajengipun,
Bapak Pangrasa ing Bawa Raos ing Salabeting Raos (1998:142) paring andharan: “Kowe kudu mangerti manawa pangesthi angka 1
tumeka angka 4, lan liya-liyane iku dudu donga, rapal, japa mantra, uga dudu
gunadhesti, kang jarene isi daya panguwasa, kleru yen mangkono panganggepmu.
Lan uga aja dianggep mung kaya dene ‘formulir’ panyuwunan. Mangertia, pangesthi
kang dakwenehake marang kowe kabeh iku peparingane Sang Guru Sejati, minangka
‘tali panggandheng’ antarane kawula-Gusti, siswa marang Sang Guru Sejati. Mula
yen anggone nindakake pangesthi bisa rumesep nembus ing rahsa jati, iya ing
telenging ati sanubari, pangesthi mau banjur dadi ‘wadhah’ kang nadhahi
tumetesing ‘banyu suci’, yaiku sihing Sang Guru Sejati. Dene kababaring sih iku
jembar banget tebane. Nanging, pangesthi kang mung diucapake ing batin apa ing
lesan, ora dhinasaran pracaya lan sucining pangesthi, iya tetep dadi
tembung-tembung kang diapalake, tegese ora ndarbeni daya apa-apa tumrap kang
nindakake pangesthi kaya mangkono iku.” [“Engkau harus mengerti bahwa Pangesti I sampai IV dan
lain-lainnya itu bukan doa, rapal, mantra, juga bukan guna-guna, yang konon
berisi daya kekuasaan, salah kalau begitu anggapanmu. Lagi pula, jangan hanya
dianggap seperti formulir
permohonan. Mengertilah, pangesti-pangesti yang kuberikan kepada engkau
sekalian itu pemberian Sang Guru sejati sebagai tali penghubung antara hamba dan Tuhan, siswa dan Sang Guru Sejati.
Maka, jika pangesti dilaksanakan hingga meresap dan menembus ke rahsa jati
ialah pusat hati sanubari, pangesti itu lalu menjadi wadah yang menampung menetesnya air suci, yaitu sih Sang
Guru Sejati. Adapun terbabarnya sih
itu luas sekali cakupannya. Namun, pangesti yang hanya diucapkan dalam batin
atau di bibir, tidak didasari kepercayaan dan kesucian pangesti, akan tetap
menjadi kata-kata yang dihapalkan, artinya tidak berdaya apa-apa bagi orang
yang mengucapkan pangesti dengan cara seperti itu.” (Olah Rasa di Dalam Rasa, 2013:133—134).
3)
Paring paweweh kabecikan
cepet baline (memberi kebaikan cepat kembali, semakin
memberi banyak kepada orang lain, kembalinya kepada kita juga banyak). Arsip Sarjana Budi Santosa (2015:21)
butir 33: “Kalau transpirasi besar, sih
pepadang banyak pula. Kalau si Siswa lebih suka malas daripada lelah, ya
inspirasinya juga hanya kedip-kedip saja atau terus tertangguhkan saja.
Andaikata sih dari Sang Guru Sejati meningkatkan derajat si Siswa 10 X
usahanya, maka siswa yang misalnya 1 meter majunya akan ditarik menjadi 10
meter. Siswa yang majunya 10 meter akan melangkah sampai 10 X 10 meter = 100
meter. Akan tetapi, anugerah tidak tetap sama bagi tiap-tiap usaha. Sih dari
Suksma Sejati makin besar bilamana usahanya makin keras. Untuk usaha yang besar
misalnya, sihnya tidak tetap 10 X, melainkan 100 X.” Punika inggih taksih
wonten gandheng cenengipun kaliyan bab dispensasi. Wontenipun dispensasi punika
saged ngrancakaken anggen kita nyiswa dhumateng Sang Guru Sejati, inggih punika
ingkang waunipun awrat (abot) sangganipun, lajeng dados entheng; ingkang
waunipun rendet, alon, malah macet, lajeng dados lancar, rancak, cepet dumugi
ingkang kita tuju. “Pada waktu ini ada
dispensasi, yang berarti bahwa keuntungan-keuntungan yang kita peroleh dari
menjalankan tugas itu jauh lebih besar daripada banyaknya pengorbanan kita”
(Ulasan
Kang Kelana, 2015:56).
4)
Kala-kala siswa pinareng ngambil panguwasa, sanadyan bebasan mung saluguting kolang-kaling
gedhene (Bawa Raos ing Salabeting Raos, 1998:131).
“Kadang-kadang siswa diperkenankan
meminjam kekuasaan meskipun ibarat hanya sebesar miang kolang-kaling” (Olah Rasa di Dalam Rasa,
2013:123). Sering pula kita diberi pinjaman
kekuasaan, buah dari rasa percaya atau iman kita kepada Tuhan. Arsip
Sarjana Budi Santosa (2015:29) butir 46: “Percaya membawa kekuasaan”. Sabda Khusus Peringatan Nomor 2 (2014:11) butir 9: “Piandel iku wadhahing panguwasa, utawa wutuhing pracaya iku andarbeni
penguawa gaib” [Kepercayaan itu wadah
kekuasaan atau utuhnya kepercayaan memiliki kekuasaan gaib].
5)
Kala-kala siswa pinareng nampa soroting kawicaksanan,
sanadyan bebasan mung sagebyaring konang (Bawa Raos ing Salabeting Raos, 1998:131). Seringkali kita diberi pinjaman
kebijaksanaan, buah dari sadar kita kepada Tuhan. Arsip Sarjana Budi Santosa
(2015:29) butir 46: “Sadar menjelma
menjadi kebijaksanaan”. Olah Rasa di Dalam Rasa (2013:123):
“Kadang-kadang siswa diperkenankan
menerima sinar kebijaksanaan meskipun ibarat hanya sekilap cahaya kunang-kunang”.
6)
Kala-kala siswa pinareng dadi lantaraning karsa, iya
karsaning Pangeran kang binabar, kang mahani mulyaning urip lair batin (Bawa Raos ing Salabeting Raos, 1998:131). Kita juga diperkenankan dapat
membabarkan karsa Tuhan, buah dari taat melaksanakan perintah. Arsip
Sarjana Budi Santosa (2015:29) butir 46: “taat membawa kemauan manusia kepada tingkat Kehendak Suksma Kawekas”.
Serat
Warisan Langgeng bagian 3, pupuh Mijil, pada 9: “Anetepi Dasa Sila yekti/ ntuk nugraheng
Manon/ tata tentrem bagya salawase/ sihing Widhi tumedhak umili/ saciptanta
dadi/ sakarsa jinurung”. Apabila kita dapat
melaksanakan Dasa Sila dengan sungguh-sungguh, mendapatkan sih anugerah Tuhan
secara teratur, tata tenteram, bahagia selamanya, kasih Tuhan senantiasa melimpah
terus mengalir, apa pun yang diangankan terlaksana, yang dikehendaki pun
diperkenankan atau dikabulkan. Olah Rasa di Dalam Rasa (2013:123):
“Kadang-kadang siswa diperkenankan
menjadi perantaraan karsa ialah karsa Tuhan yang terbabar, yang mengakibatkan
kemuliaan hidup lahir batin”.
7) Sampun boten gadhah pepinginan punapa kemawon. Ingkang
dipunraosaken inggih namung gesang rahayu, tentrem, bagya, saha mulya. Punika
dados pratandha bilih ingkang marsudi kasuksman sampun dumugi ing kasunyatan
sejati, sampun manunggal kaliyan Suksma Sejati saha Suksma Kawekas, sanadyan
taksih gesang ing alam donya. Dalam Arsip Sarjana Budi Santosa (2015:28)
butir 44 menyatakan bahwa ”Gejala-gejala
bahwa kita telah dekat kepada Suksma Sejati ialah lenyapnya keinginan dan kemauan. Adanya hanya menyerah saja, tetapi
rasa menyerah ini tidak disertai lumpuh aktivitas. Siswa yang dekat kepada
Suksma Sejati tetap aktif. Di samping aktif si siswa menerima dengan ikhlas
apa saja yang dijumpainya.” Salajengipun, ing butir 101 Sarjana Budi
Santosa ngaturaken makaten: “Manusia yang
telah bertunggal dengan Suksma Sejati mencapai puncak kebahagiaan hidup”
(2015:71). Warisan Langgeng bagian 1, pupuh Dhandanggula, pada 4 saha 5
makaten: “Wruhanira
janma kang wus manjing/ wiwaraning Pura Pamudharan/ rasa bagya ing batine/ ayem
tentrem budyayu/ Ujwalane pasemon kengis/ sunaring tyas kawuryan/ ngumala
ngunguwung/ pangucap weh sreping liyan/ mungkur marang krameyan mung mamalad
sih/ sihing Suksma Kawekas.// Dene kang wus malbeng jroning Puri/ Pamudharan
ingkang sanyatanya/ sirna rasa-pangrasane/ mati kalawan hidup/ rasa
bungah-susah sirnating/ ruwat sagung panandhang/ tatali wus putus/ kang
nangsaya batinira/ tarlen saking megat katresnan-nireki/ marang kang para cidra.”
6. Panutup
Sasanti karahayon peparinganipun
Sang Guru Sejati punika tuhu sanyata mengku suraos ingkang luhur sanget. Wosipun
ajaran, sasanti punika mratelakaken panggayuh karahayon, katentreman, tuwin
kabahagiaan ingkang boten namung tumuju dhateng panjenengan sadaya warganing
Paguyuban Ngesthi Tunggal, nanging inggih saged ugi tumuju dhateng
karahayonipun dhiri pribadi, karahayoning dhiri pribadi sakukuban, karahayoning
kulawarga, karahayoning nusa bangsa inggih negari kita Republik Indonesia, saha
tumuju dhateng karahayoning umat, ateges inggih ndherek memayu hayuning bawana.
Sanadyan sasanti karahayon punika sampun dipunmangerosi teges saha suraosipun
kanthi cetha wela-wela, gamblang, saha genah, manawi boten dipunkantheni lampah
ing margi leres, inggih margi utami, inggih boten saged anjog ing karahayon,
katentreman, saha kamulyan langgeng. Karahayon, katentreman, tuwin kabahagiaan ingkang
jembar sanget tebanipun punika inggih boten saged kasalira dening panjenengan
sadaya manawi boten wonten sih, tuntunan, pepadhang, saha pangayomanipun Sang
Guru Sejati. Amargi, inggih amung Suksma Kawekas piyambak ingkang kagungan
sagung karahayon, punika sampun kaasta dening Suksma Sejati, dene kawula sadaya
wonten ing sih, tuntunan, pepadhang, saha pengayomanipun Suksma Sejati. Pramila
saking punika, sagedipun kita nampi sih, tuntunan, pepadhang, saha
pengayomanipun Suksma Sejati, saratipun inggih amung sami mituhu, pracaya, saha
bekti dhumateng Sang Guru Sejati.
Ngengeti bilih ing alam donya punika
kathah tindak dur angkara murka inggih tindak durjana dursila juti, ugi kathah para
cidra ingkang damel bilahi (kacilakan, musibah, saha bebaya), pramila minangka
panutuping atur kula ing bawa raos punika badhe kula kidungaken “Kidung Suci”
warisan Bapak Paranpara Pangestu, R. Soenarto Mertowardojo, ingkang mengku
suraos panggayuh karahayon, katentreman, tuwin kabahagiaan, mugia kita sadaya
saged ruwat utawi sumingkir saking
sadaya bilahi.
KIDUNG SUCI
Kidung
suci pangruwat bilahi
kang
rumeksa slameting bawana
hambuncang
reretu kabeh
demi
ingkang tindak dur
kang
ngrubeda tentreming bumi
lebur
dening Sang Sabda
hayu
hayu hayu
ingkang
rawe-rawe rantas
ingkang
malang-malang putung tanpa lari
sirna
sagung sangsaya.
Kabuncang
ing bayu bajra suci
kang
winantu panguwasaning Suksma
Satuhu
hayu Sabdane
nadyan
maliha diyu
triwikrama
amemba warni
wujud
raksasa raja
kesektennya
punjul
mangkrak
krura ngisis jatha
meksa
lebur luluh dening pangastuti
Hu
Allah luwih kuwasa.
…….
(R. Soenarto Mertowardojo, 1949)
Menyang pasar enake tuku lepet kupat
Njaluk imbuh diwenehi sambel kemangi
Manawi wonten atur kula ingkang lepat
Nyuwun gunging samudra pangaksami
Nuwun.
Satuhu.